Duidelijkheid, zekerheid en rust. Dat is wat volgens minister Piet Adema van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV) de uitkomst voor de agrarische sector moet zijn van het Landbouwakkoord. De minister kondigde eind november 2022 aan dat hij in gesprek wilde met boerenorganisaties, ketenpartijen, natuur- en milieuorganisaties en provincies om te komen tot ‘betekenisvolle afspraken’ voor de toekomst van de landbouw. Daarmee nam de minister het eerdere advies van ‘stikstofbemiddelaar’ Johan Remkes over om samen met de sector naar gedragen oplossingen te zoeken voor de vele uitdagingen waar boeren nu en in de nabije toekomst mee te maken krijgen.
De agrarische sector in Nederland is geen gewone bedrijfstak. Het gaat meestal om familiebedrijven die soms al vele generaties een boerderij hebben en dag en nacht bezig zijn met hun onderneming. Boer zijn is meer dan een baan; het is een manier van leven. Bovendien hebben agrarische ondernemingen een grote maatschappelijke waarde. Zij zorgen ervoor dat wij iedere dag gezond, betaalbaar en gevarieerd eten op tafel hebben staan. Zij dragen bij aan de leefbaarheid van het platteland. En boeren spelen een belangrijke rol bij het behoud van het groene landschap in ons drukbevolkte land. De ambitie om in Nederland een vitale agrarische sector te hebben en te houden is daarom niet alleen goed voor onze boeren. Het raakt ons allemaal.
De boeren van Nederland zijn vanouds gewend om heel efficiënt te werken. Grond is schaars en duur in ons land en daarom moet ook landbouwgrond optimaal benut worden. De overheid heeft – met name na de Tweede Wereldoorlog en de ervaringen van toen met tekorten aan eten - aangemoedigd dat boerenbedrijven veel zouden produceren. De intensieve samenwerking tussen de agrarische sector, overheden en kennisinstellingen, zoals de universiteit van Wageningen, leidde ertoe dat de Nederlandse boeren wereldberoemd werden om hun innovatieve en effectieve manier van werken. Het kleine en volgebouwde Nederland groeide uit tot een van de grootste exportlanden van agrarische producten. In 2021 verdienden Nederlandse boeren zo’n 125 miljard euro met de verkoop aan het buitenland. Alleen de Verenigde Staten komt daar bovenuit.
We zijn trots op de boeren in Nederland. Maar het is in de afgelopen jaren wel duidelijk geworden dat we met de huidige opzet over de grenzen gaan van wat de leefomgeving in ons land kan dragen. Er liggen opdrachten en uitdagingen rond onder meer klimaat (broeikasgassen), water, biodiversiteit en dierenwelzijn. De laatste jaren is door boeren al fors vooruitgang geboekt, onder andere door steeds meer niet-fossiele energie op te wekken, inputs te verminderen, emissies te beperken en de weidegang van koeien te bevorderen. Maar er is meer nodig. Boeren zullen maatregelen moeten treffen om onder andere de milieubelasting verder terug te brengen. Het veranderen van bedrijfsvoering, eventueel verplaatsen van de boerderij of er helemaal mee stoppen, kunnen daarbij eveneens als opties in beeld komen. Het is begrijpelijk dat die veranderingen met stress en onzekerheid gepaard gaan. Ook omdat ook regels en eisen vanuit de overheid veranderen. Daarom is blijvende duidelijkheid nodig wat wij van boeren verwachten en hoe we daarbij gaan helpen.
Landbouwakkoord
De opgaven op gebied van klimaat, water en biodiversiteit zijn groot. In de gesprekken over het Landbouwakkoord wordt gekeken naar de mogelijkheden en de voorwaarden om agrarische ondernemingen in 2040 uitzicht op een gezonde financiële situatie te bieden, terwijl zij tegelijk de transitie naar een meer duurzame bedrijfsvoering maken. Dat kunnen boeren niet op eigen kracht. Zij hebben te maken met de prijs die afnemers en consumenten willen en kunnen betalen voor hun producten. Met de bereidheid van banken en andere financiers om investeringen mogelijk te maken. Met de beschikbaarheid van betaalbare grond, bijvoorbeeld om de bedrijfsvoering te extensiveren en dus door meer grond te hebben voor dezelfde hoeveelheid dieren. Overheden, ketenpartijen en ook consumenten moeten hun bijdrage leveren om de agrarische sector te helpen bij de transitie en de ontwikkeling van nieuwe, gezonde en duurzame verdienmodellen Voor het Landbouwakkoord is het daarom essentieel dat er concrete plannen en afspraken komen om de toekomst met vertrouwen tegemoet te treden.